Kırımlı Dr. Aziz îdris Bey 1840 yılında İstanbul’da doğdu. Askeri tıbbiyeyi 1865’de bitirdi. Aynı okulda içhastalıkları üzerine çalışmaya başladı. O yıl açılan sivil tıbbiyeye müdür olarak atandı.
Burada umumi emraz (genel hastalıklar), tıbbi kimya, hikmeti tabiye (fizik) ve dahili emraz ( içhastalıkları) derslerini okuttu. Cemiyeti Tıbbiyei Osmaniye’nin kuruculuğunu ve başkanlığını yaptı.
Tıp öğreniminin Türkçeleşmesinde öncülük yaptı, büyük rol oynadı. Arkadaşlarıyla birlikte çevirisini yaptığı P. H. Nysten’in sözlüğünü, Lûgat-ı Tıbbiye adıyla yayınlayarak ün kazandı (1873).
Mecmuai Fünun’da tıp kimyası ve genel hastalıklar üzerine halkı bilgilendirici yazılar yazdı.
Aziz Bey Türk Kızılayı’nın da kurucularından ve ilk başkanlarındandır. Uluslararası haç ambleminin ülkemize uymadığını, çünkü Hıristiyanlığı çağrıştırdığından Müslümanlar arasında itici rol oynadığını ifade ederek bu konuda mücadele etti. Şimdiki Türk
Kızılayı’nın hilal amblemini beynelmilel çevrelere benimseten Aziz Bey olmuştur.
Kırımlı Aziz Bey yazdığı iki ciltlik Kimya-yı Tıbbi kitabı Türkçe’de bir ilktir, ayrıntılıdır ve giriş bölümü oldukça aydınlatıcıdır. Kitabın hiçbir yerinde Fransızca terim kullanılmamış olup Türkçe bir adlandırma sistemi kurulmuştur. Üstelik kimya sembollerini Osmanlıca harflerden oluşan semboller türeterek yazmıştır.
Kırımlı Aziz Bey’in İlm-i Emraz-ı Umumiyye adlı kitabı da ilginçtir. Genel hastalıklar hakkında tafsilatlı bilgiler verilmiştir. Bu kitaplar uzun yıllar tıp okullarında ders kitabı olarak okutulmuştur.
Vefa Borcunu Mezarını Yok Ederek Ödemişiz.
Bu kadar olağanüstü ve müthiş çalışmaları Dr. Kırımlı Aziz Bey kısa yaşamına sığdırmıştır. Çünkü onu çok genç ve verimli çağında, daha 38 yaşındayken 1878 yılında akciğer vereminden kaybettik.
Gerek bilim hayatımızda gerekse sosyal yardımlaşma alanlarında öncülük yapmış, Türk Kızılayı’nın kuruluşunda büyük rol oynamış, bu çok yönlü kişinin mezarı Edirnekapı’da yeni yollar yapılırken kaybolmuştur.
Kırımlı Aziz Bey’in Hayatı
Kızılay’ın kuruluşunda büyük hizmetleri olan Aziz Bey, Kırım Bahçesaraylı Saraç İdris Efendinin oğlu olup, 1840 yılında İstanbul’da doğdu. Tıbbiye-i Şahaneyi 1865 de kolağası rütbesiyle bitirdi. Aynı okulda iç hastalıkları üzerinde çalışmaya başladı. O yıl
açılan sivil tıbbiyeye müdür olarak atandı.
Burada umumi emraz, tıbbi kimya, hikmeti tabiiye ve dahili emraz derslerini okuttu. Cemiyeti Tıbbiye-i Osmaniye’nin kuruculuğunu ve başkanlığını yaptı. İyi bir doktor olduğu kadar aynı zamanda çok iyi bir edebiyatçı idi.
Mecmuai Fünun’da tıp kimyası ve genel hastalıklar üzerine bilgilendirici yazılar yazdı.
Aziz İdris Bey’in yazdığı kitaplar, tıp okullarında uzun yıllar ders kitabı olarak okutulmuştur. Yabancı dillerden alınan teknik terimleri Türkçe’nin fonetiğine uygun olarak yazan Aziz Bey’in anlatımıda oldukça sadedir.
Aziz bey hakkında yazılmış tek eser ise kızılay yayınları arasındaki bu eserdir.
Yazının tamamını okumak için http://kizilaytarih.org/yayinlar/7-turk-kizilayinin-kurucularindan-kirimli-draziz-bey-profdrsef.pdf
