Prof. Dr. Kırımlı, Geraylar ve Osmanlılar yeni kitabını Kırım Haber Ajansına ( QHA) değerlendirdi.
Prof. Dr. Hakan Kırımlı’nın yayına hazırladığı “Geraylar ve Osmanlılar: Kırım Hanlık Hânedânının Osmanlı Devleti’ndeki Hikâyesi” eseri, okuyucularla buluştu.
Prof. Dr. Kırımlı, Geray sülalesinin tarihte Rumeli ve Kafkasya’da önemli roller oynadığını ve günümüzde çoğunluğu Türkiye’de olmak üzere Gerayların halen yaşamaya devam ettiğini vurguladı. Eserin ana amacının; tarihi, kimliği ve oynadığı roller itibarıyla gereğince bilinmeyen Geray sülalesini, kendi kaynaklarıyla tanıtmak olduğunun altını çizdi.
Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kırımlı’nın yayına hazırladığı Geray hanedânını merkeze alan “
: Kırım Hanlık Hânedânının Osmanlı Devleti’ndeki Hikâyesi” kitabı okuyucu ile buluştu. Ötüken Neşriyat’tan çıkan eser, zengin arşiv belgeleriyle ve 200’e yakın saha araştırması ile yayına hazırlandı. Prof. Dr. Hakan Kırımlı, Geray Hanedânı ve Geray sülalesini, eserin oluşum sürecini ve beslenilen kaynakları, Gerayların yaşadığı, yerleştiği bölgeleri eser kapsamında önem arz eden hususları Kırım Haber Ajansına anlattı.
“GERAYLARIN KURDUĞU DEVLET, BUGÜNKÜ KIRIM TATAR KİMLİĞİNİN TEMEL KAYNAĞINI TEŞKİL EDİYOR”
Geray hanedânı, maalesef Türkiye’de ve dünyada gerektiği kadar tanınmamakta ve bilinmemektedir. Türkiye’de, son derece yanlış bir şekilde sadece Osmanlı Devletinin ilave bir kısmı falan gibi düşünülüyor. Kırım’da ise Ruslardan yarım yamalak ne duyuldu ise o şekilde görülüyor. Halbuki onun çok ötesinde bir hanedândan bahsediyoruz… Bakın, bırakınız Türk tarihini, İslam tarihinin en önemli hanedânlarından birisidir Geray Hanedânı. Şu anda, tarih dünyası ne yazık ki, bilgi ve belge yoksunluğundan dolayı bunu idrak edemiyor. Çünkü, Geray hanedanı, kendi kaynaklarından beslenilerek tanınmıyor. Zaten bu kitabı hazırlamamın amacı da budur. Kitabın amacı, bu hanedânı ne yükseltmek ne de yerin dibine batırmak. Amacımız, sadece ne olduğunu ortaya koyabilmek, gün yüzüne çıkarmaktır.
Yanlış bilinen noktalardan birisi de, Gerayları yalnızca hanedândan ibaret görmek. Halbuki, binlerce kişiden teşekkül eden çok büyük bir sülale bu. Her Geray’ı Han zannediyorlar… Bunlar, Kırım Hanlığının idaresinde son derece büyük rol oynuyorlar. Tabii ki, onlar olmasa Kırım Hanlığı olmazdı. Kırım Hanlığı, tamamen Geray Hanedânının üzerine kurulmuş bir devlet. O devlet de, bugün aslında Kırım Tatar kimliğinin temel kaynağını teşkil ediyor. Ama bu insanlar, sadece Kırım Hanlığından ibaret değil. Bu insanlar, muazzam Rumeli arazisinde Osmanlı topraklarında çok önemli roller oynuyorlar. Bunlar, tamamen insanların bilmediği, ya da unutturulan konular…
Zaten, Türkiye’de insanlar, tarihe hep bugünkü Türkiye sınırları içerisinden bakmaya alışıklardır. 150 sene evvel, bugün Bulgaristan denen yerin de Osmanlı Devleti olduğunu unutmamak gerekmektedir. Bu idrak edilemiyor… Orada, Geray hanedânının çok önemli rolleri oldu. Keza, Kafkasya için de aynı durum söz konusu.
Kafkasya’daki Geraylar sülalesinden herkese Çerkes olmuş diyerek üstünü kapatıyorlar. Rumeli’de yaşayan hanedân mensupları Osmanlı topraklarında; Kafkasyadakiler ise Adigeler ile Nogaylar arasında çok önemli rol oynuyorlar ama o topraktakiler ile bütünleşmiş durumdalar. Bu noktada, hem Rumeli hem de Kuzey Kafkasya’da Geray kimliği son derece itina ile koruyorlar. Zaten, o kimlik üzerinden gerek Kafkasya gerekse de Rumeli’de itibar görüyorlar. Ancak, ne yazık ki bunlar Türkiye’de de bilinmiyor. Bu hususlara ışık tutabildiysem ne mutlu. Unutulmamalıdır ki, büyük çoğunluğu Türkiye’de olmak üzere Geray sülalesinden binlerce insan bugün hala yaşamaya devam etmektedir.
Prof. Dr. Hakan Kırımlı
“GERAYLAR VE OSMANLILAR” KİTABININ HAZIRLANMA SÜRECİ
Çok farklı arşiv belgelerini kullanarak bu kitabı hazırladık. Ama ana kaynak noktasını elbette, Osmanlı arşivleri oluşturuyor. Onların da belli bir grubu değil, son derece farklı dosyaları içerisinde barındırıyor. Aynı zamanda, bu sayede saklı kalan birçok bilgi gün yüzüne çıkarılmış oldu. Öte yandan, Rus İmparatorluk belgeleri… Bunlar Osmanlı belgelerine nazaran çok daha fazla neşredilmiş durumda. Bunlardan da tabii ki faydalandık. Halâ neşredilmemiş pek çok belge ve bilgi var.
Bunun yanı sıra, Bulgaristan ve Kırım arşivlerinden, Kırım devlet arşivlerinden ve pek çok farklı arşivden yararlandık. Tabii, bunları yanında özel arşivler çok önemli. Geray sülalesinin özel arşivleri de mevcut. Binlerce insandan edinilen belgeler… Bunların arasında maalesef elinde bilgi, belge olan çok az insan var. Sınırlı çapta ama bunlardan da mümkün olduğunca faydalanmaya çalıştım.
Fakat bunlardan daha önemlisi, Geray hanedânının yaşadığı her yere bizzat gittim. En ufak bir iz kalmaması için fırsatını bulduğum her bölgeye giderek yerinde keşif yaptım. Bu yolla, çok farklı kaynaklar aslında bu kitapta birleşti. Hem saha çalışması, hem sözlü tarih hem de grafik arşiv çalışması yaptık. Bunların bir tür sentezi ile eser oluştu. Mevcut kaynaklardan ulaşabildiğim her şeye ulaştım, ancak şüphesiz ulaşamadığım nice kaynak da mevcuttur.
“GERAYLARIN YAŞADIĞI, YERLEŞTİĞİ BÖLGELERE TEK TEK GİDEREK ARAŞTIRMA YAPTIM”
Bugünkü Bulgaristan topraklarındaki Eski Zağra’dan İstanbul’a kadar olan muazzam arazi aslında, Gerayların yerleştikleri, yaşadıkları bölgedir. Eski Zağra, Yeni Zağra, Yanbolu, Edirne, İslimiye, Aydos, Kırklareli, Tekirdağ… Yani eski Osmanlı topraklarını barındırıyor. Benim tespit edebildiğim kadarıyla 200’ün çok üzerinde yerleşim yeri mevcut. O bölgelere tek tek gidip araştırdım. Hiçbiri kafadan atılmış yerler değil, belgelere dayanarak yazıldı. Hem maddi hem sözlü hatırayı yakalamaya çalıştım. Kuzey Kafkasya da, Gerayların yaşadığı önemli bölgelerden ancak maalesef oralara Putin Rusyası’nın idaresinde olması sebebiyle gidebilme imkanım olmadı. Fakat, orada da arşiv kayıtları ve çeşitli belgeleri toplamaya gayret gösterdim.
